Het is een hele mond vol, maar EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het doel? Trauma verwerken (reprocessing) en – de naam zegt het al – de herinneringen eraan verzwakken (desensitization). Daarbij wordt gebruikgemaakt van oogbewegingen (eye movement). Dat klinkt ingewikkelder dan het is. In EMDR-therapie focus je op een nare gebeurtenis waar je maar last van blijft houden (wat die gebeurtenis ook is!), terwijl je tegelijkertijd een afleidende taak uitvoert. Het met je ogen volgen van de hand van je therapeut, bijvoorbeeld.[1]
Trauma een plekje geven
De mens kan van nature een hoop hebben. Je weet vast wel een voorbeeld te bedenken van iemand die de meest vreselijke dingen heeft meegemaakt en het tóch gelukt is weer een betekenisvol, positief en gelukkig leven op te bouwen. Dit komt omdat herinneringen aan iets traumatisch – onder normale omstandigheden – in het langetermijngeheugen terechtkomen en daar telkens iets worden geüpdatet met nieuwe informatie uit het heden. Dat zorgt ervoor dat we de gebeurtenis steeds verder in het verleden plaatsen. En dat we alleen de belangrijke zaken onthouden en onnodige details vergeten. Het zorgt er ook voor dat we alleen aan de opgeslagen herinnering denken wanneer dat relevant is. En dat we er met nieuwe ogen naar kunnen kijken of er zelfs een positieve draai aan kunnen geven.[2] In Jip-en-Janneketaal heet dit het ‘verwerkingsproces’, of het ‘een plekje geven’.
“[De herinnering aan] een stressvolle levenservaring verandert in de loop van de tijd en wordt minder pijnlijk naarmate nieuwe kennis en levenservaringen worden opgedaan.”[3]
Vastlopen in het verwerkingsproces
Maar dat verwerkingsproces loopt soms vast. Uit onderzoek blijkt dat sommige nare herinneringen “niet worden opgeslagen op de plek in het langetermijngeheugen waar oude herinneringen normaal gesproken terechtkomen.”[4] In plaats daarvan worden ze opgeslagen in het kortetermijngeheugen, als losse fragmenten. Daardoor kan het brein ze niet koppelen aan nieuwe informatie en is het voor het brein ook niet duidelijk dat het om gebeurtenissen uit het verleden gaat. De herinneringen worden daardoor niet geüpdatet, verminderen niet in intensiteit en blijven onveranderd. Wordt zo’n herinnering geactiveerd? Dan lijkt het alsof de gebeurtenis nú plaatsvindt. En dat uit zich in een scala aan symptomen, mentaal én fysiek. Dit noemen we ‘trauma’.[5]
Symptomen van trauma
- flashbacks en herbelevingen
- schrikachtigheid en onrust
- angst en paniek
- vermijdingsdrang
- schaamte, schuldgevoel en een negatief zelfbeeld
- irritatie, boosheid en agressie
- depressie en somberheid
- piekeren
- concentratieproblemen
- slaapproblemen en nachtmerries
- onverklaarbare lichamelijke klachten[6]
EMDR-therapie tegen traumaklachten
Dat ‘vastlopen’ in de verwerking kan gebeuren bij elke soort nare ervaring. We denken bij trauma al snel aan zeer heftige, langdurige blootstelling aan traumatische gebeurtenissen, zoals oorlogsgeweld of jarenlang misbruik. Maar het kan ook over een eenmalige gebeurtenis gaan, die qua intensiteit kan variëren. Sommige mensen hebben een verkeersongeluk op hun netvlies gebrand staan, bijvoorbeeld. Maar het kan ook zijn dat je moeite hebt een overlijden, ontslag of relatiebreuk te verwerken. EMDR-therapie is er voor lichte tot zeer complexe problematiek. En wist je dat EMDR ook met succes wordt ingezet voor depressie en fobieën?[7] Lees er meer over in onze andere artikel over online EMDR-therapie.
De theorie achter EMDR-therapie
Ontdekking & ontwikkeling
De basis voor EMDR-therapie werd gelegd door Amerikaans psychologe Francine Shapiro. Tijdens een wandeling viel het haar op dat vervelende gedachten minder intens leken te worden als ze tegelijkertijd naar door de wind zwiepende takken keek. Het leek dus alsof de visuele afleiding de verwerking van die nare gedachten een handje hielp.
Shapiro onderzocht het fenomeen eerst verder bij zichzelf en toen bij getraumatiseerde veteranen en slachtoffers van verkrachting. In 1989 publiceerde ze de veelbelovende resultaten[8] en nu, meer dan dertig jaar later, is EMDR-therapie de eerstekeusbehandeling voor posttraumatische stressstoornissen (PTSS) en andersoortig trauma.[9]
Wetenschappelijke basis
EMDR-therapie heeft een ijzersterke, wetenschappelijke basis. Het is ontwikkeld aan de hand van de neurologische wetenschap over de manier waarop herinneringen in ons brein worden opgeslagen. Het doel van EMDR is het verwerkingsproces een kickstart te geven. Dat gebeurt met deze behandeling door de onverwerkte traumagedachten bewust op te roepen en vervolgens opnieuw (en dit keer góéd) in het langetermijngeheugen op te slaan.[10]
“Haal je [de] herinnering op, dan komt deze tijdelijk in het werkgeheugen terecht, waar hij veranderlijk is. Door de patiënt op dat moment taken te laten doen, kun je de lading van de herinnering halen.”[11]
– Ad de Jongh, bijzonder hoogleraar angst- en gedragsstoornissen aan de Universiteit van Amsterdam, die EMDR-therapie in Nederland introduceerde
Het werkgeheugen van ons brein heeft maar een beperkte capaciteit. Wordt de patiënt tijdens het ophalen van de herinnering afgeleid, dan blijft er te weinig capaciteit over voor alle intense details, sensaties en emoties die bij de herinnering horen. De herinnering wordt daardoor zwakker en wordt in die verzwakte vorm opnieuw in het langetermijngeheugen opgeslagen.[12]
EMDR-therapie bij fobieën
Bij mensen met fobieën, bijvoorbeeld vliegangst, lijken de hersenen op een vergelijkbare manier spaak te lopen. In dit geval gaat het echter niet om opdringerige flashbacks naar waargebeurde gebeurtenissen in het verleden, maar om flashforwards naar potentiële rampscenario’s in de toekomst. Ook die kunnen voor mensen met een fobie aanvoelen als écht – met een hoop onnodige angst en paniek tot gevolg. EMDR-therapie bij fobieën werkt op dezelfde manier als bij trauma, alleen wordt de patiënt nu gevraagd zich zo’n ingebeeld rampscenario voor de geest te halen.
EMDR-therapie in de praktijk
De theorie achter EMDR is inmiddels omgezet in een geprotocolleerde therapievorm, waar je als psycholoog een speciale opleiding voor moet hebben gevolgd.[13] Tijdens de behandeling vraagt een EMDR-therapeut de patiënt te focussen op het trauma en alle sensaties die daarbij horen. Tegelijkertijd wordt het werkgeheugen van de patiënt belast met andere taken. Meestal moet de patiënt de handen van de therapeut met de ogen volgen, maar tel- en rekensommen maken, tekenen, mindful ademhalen of zelfs Tetris spelen werkt ook. Zo goed zelfs, dat het effect van de behandeling vaak al na één sessie merkbaar is.[14]
“Het gevoel werd minder [en] het beeld in mijn herinnering werd ook vager.”[15]
– Wouter (10) die EMDR-therapie kreeg na een ongeluk met een natuurkundeproef
Effecten
Je kunt tijdens een EMDR-behandeling allerlei sensaties ervaren. Veel cliënten hebben het gevoel dat de herinnering vager of ‘kleiner’ wordt. Maar het kan ook zijn dat je nieuwe ideeën en gedachten krijgt, of andere interpretaties van het gebeurde. Of misschien leg je wel verbanden met andere herinneringen. Met andere woorden: tijdens een EMDR-sessie gebeurt in je brein eindelijk wat al die tijd al had moeten gebeuren: het verwerkingsproces wordt in gang gezet. De behandeling focust vervolgens op de veranderingen die je hebt waargenomen om het verwerkingsproces verder te stimuleren.
Online EMDR-therapie
Voor een EMDR-behandeling hoef je overigens allang niet meer in de spreekkamer van je therapeut te zitten. Ook online wordt trauma op deze manier gemakkelijk en met succes behandeld. In plaats van de handen van de therapeut volg je bijvoorbeeld een balletje dat over je scherm beweegt. Of je krijgt andere digitale taakjes of rekensommetjes.
Beginnen met online EMDR-therapie
Instinctief praat je misschien liever helemaal niet over die traumatische gebeurtenis. Doen alsof het er niet is en wachten tot het vanzelf overgaat is voor veel mensen met trauma een aantrekkelijker scenario. Helaas gaat trauma meestal niet vanzelf over. Het goede nieuws is dat je met EMDR-therapie niet jarenlang over het verleden hoeft te praten, maar dat je al in relatief korte tijd blijvende vooruitgang boekt.[16]
Effectiviteit
Want: kun je je brein werkelijk zo ‘voor de gek houden’ en iets complex en serieus als trauma verminderen of zelfs genezen? Ja! EMDR-therapie is een van de meest grondig onderzochte therapievormen. En omdat het in korte tijd zoveel resultaat oplevert, is het de eerstekeusbehandeling voor complexe traumaklachten als PTSS.[17]
“Het is goed om te benadrukken dat EMDR-therapie volledig evidence-based is. Het klinkt apart of zweverig, maar er is inmiddels ontzettend veel onderzoek naar gedaan met telkens weer positieve uitkomsten.”
– GZ-psycholoog Niek Rosens, oprichter Psycholoog op Afstand
EMDR-therapie bij Psycholoog op Afstand
Bij Psycholoog op Afstand volg je EMDR-therapie online. Gewoon vanuit je eigen woonkamer, wat veilig en vertrouwd aanvoelt. Ons team beschikt over gecertificeerde EMDR-therapeuten die bovendien ruim ervaring hebben met online therapie. En een wachtlijst? Die hebben we niet!
Plan een kennismakingsgesprek in
Laat trauma niet langer je leven beheersen en neem via onderstaand contactformulier contact met ons op voor een kennismakingsgesprek.
FAQ
Hoe werkt EMDR-therapie?
In EMDR-therapie focus je op een traumatische gebeurtenis, terwijl je tegelijkertijd een afleidende taak uitvoert. Die afleidende taak zorgt ervoor dat het werkgeheugen onvoldoende capaciteit heeft voor alle sensaties die bij het trauma horen. Daardoor sla je het trauma in verzwakte vorm weer op in het langetermijngeheugen.
Is EMDR-therapie heftig?
EMDR-therapie kan emotioneel zwaar zijn, omdat je bewust op je trauma moet focussen. Het voordeel is dat het effect vaak al na één sessie merkbaar is en je in korte tijd blijvende vooruitgang boekt. Jarenlang in het verleden graven is bij EMDR-therapie dus niet nodig.
Kun je EMDR-therapie zelf doen?
EMDR-therapie is een op de wetenschap gebaseerde, geprotocolleerde therapievorm. Psychologen kunnen een specifieke opleiding tot EMDR-therapeut volgen om verschillende vormen van trauma op de juiste wijze te behandelen. Schakel voor trauma daarom altijd een ervaren en gecertificeerde EMDR-therapeut in.
Bronnen
[1] Vereniging EMDR Nederland (z.d.). De wetenschappelijke onderbouwing van EMDR. Via: emdr.nl.
[2] A. Hofmann, L. Ostacoli, M. Lehnung, M. Hase, & M. Luber (2022). Treating Depression with EMDR Therapy: Techniques and Interventions. Spring Publishing Company.
[3] Vrij vertaald van: idem.
[4] Vrij vertaald van: idem.
[5] Idem.
[6] Vereniging EMDR Nederland (z.d.). De wetenschappelijke onderbouwing van EMDR. Via: emdr.nl.
[7] D. van Paassen (10 oktober 2019). ‘Zo werken EMDR en de nieuwe therapieën brainspotting en VSDT’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl
[8] F. Shapiro (1989). ‘Efficacy of the Eye Movement Desensitization Procedure in the Treatment of Traumatic Memories’. Journal of Traumatic Stress 2(2), pp. 199-223.
[9] A. Hofmann, L. Ostacoli, M. Lehnung, M. Hase, & M. Luber (2022). Treating Depression with EMDR Therapy: Techniques and Interventions. Spring Publishing Company; D. van Paassen (10 oktober 2019). ‘Zo werken EMDR en de nieuwe therapieën brainspotting en VSDT’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl; Vereniging EMDR Nederland (z.d.). De wetenschappelijke onderbouwing van EMDR. Via: emdr.nl.
[10] A. Hofmann, L. Ostacoli, M. Lehnung, M. Hase, & M. Luber (2022). Treating Depression with EMDR Therapy: Techniques and Interventions. Spring Publishing Company.
[11] D. van Paassen (10 oktober 2019). ‘Zo werken EMDR en de nieuwe therapieën brainspotting en VSDT’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl.
[12] Idem.
[13] Vereniging EMDR Nederland (z.d.). EMDR opleidingen & trainingen. Via: emdr.nl.
[14] D. van Paassen (10 oktober 2019). ‘Zo werken EMDR en de nieuwe therapieën brainspotting en VSDT’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl.
[15] Idem.
[16] Vereniging EMDR Nederland (z.d.). De wetenschappelijke onderbouwing van EMDR. Via: emdr.nl.
[17] Idem.
