Het is alweer bijna twee jaar geleden dat het coronavirus Nederland bereikte. Toen had waarschijnlijk niemand voorzien dat het virus nu, begin 2022, nog steeds onze levens in zijn greep houdt. De maatschappelijke, politieke en economische gevolgen zijn veel groter gebleken dan verwacht. Maar de psychologische gevolgen ook, want geestelijk zijn we allemaal wel met het virus besmet. Steeds meer onderzoek waarschuwt daarom voor de potentieel langdurige, psychologische gevolgen van het coronavirus.
‘Je zou verwachten dat de spanning en depressieve gevoelens in het begin van de coronacrisis sterker waren dan in mei 2021. Er was toen al veel meer vooruitzicht. Maar wat we zien is dat de klachten alleen maar toenemen.’[1]
Eveline Crone, hoogleraar Development Neuroscience in Society
Psychologische gevolgen coronavirus
De psychologische gevolgen van het coronavirus hebben allereerst met de ziekte zelf te maken. Ook al zijn we zelf niet ziek, we maken ons misschien grote zorgen over anderen die ziek zijn. Of we rouwen zelfs om dierbaren die zijn overleden. Ook kan de angst voor besmetting ons in een sociaal isolement brengen.[2]
Psychologische gevolgen lockdown
De lockdown doet daar nog eens een schepje bovenop. Volgens eerder onderzoek onder SARS- en ebolapatiënten zorgt quarantaine voor een milde vorm van posttraumatische stress. De symptomen, zoals boosheid en verwarring, doen zich al na elf dagen voor. Ook verergeren ze naarmate de quarantainetijd toeneemt.[3] Nu hoeven wij niet in volledige afzondering in quarantaine te verblijven, maar de huidige situatie duurt wel al flink langer dan elf dagen! De lockdownmaatregelen creëren bovendien tal van factoren die psychische problemen tot gevolg hebben.
Weinig contact met familie en vrienden
Bij elkaar op bezoek gaan is tegenwoordig niet meer zo vanzelfsprekend. Belangrijke gebeurtenissen vinden daarom in besloten kring plaats. Feestelijkheden worden nauwelijks nog gevierd. Online is het bovendien lastiger vriendschappen en andere connecties bewust te onderhouden. Met andere woorden: we missen ons sociale vangnet.[4]
Een gebrek aan structuur
Werkgevers zien massaal in dat ‘die vergadering inderdaad ook een e-mail kan zijn’. En veel mensen blijken hun werkzaamheden prima vanuit huis te kunnen uitvoeren. Maar thuis net zoveel structuur creëren als op kantoor is niet eenvoudig. Dat geldt ook voor studenten die les op afstand volgen.[5]
‘Voor sommige mensen is het heel moeilijk als ze dat houvast niet meer hebben, zeker als het onduidelijk is hoelang deze situatie voortduurt.’[6]Jaap van der Stel, docent psychische gezondheidszorg
Op elkaars lip zitten
Relaties en gezinnen zijn onder hoge druk komen te staan, omdat het niet mogelijk is even afstand van elkaar te nemen.[7] Al bestaande relatieproblemen worden hierdoor ook uitvergroot.
Wegvallen dag- en vrijetijdsbesteding
Veel van wat we graag voor ons plezier deden is niet meer mogelijk.[8] En nieuwe hobby’s waar je je thuis, desnoods in je eentje, mee kunt vermaken zijn niet zomaar gevonden.
Verwarring over de situatie en een onduidelijk toekomstperspectief
Het is al twee jaar in grote mate onduidelijk wat precies wel of niet mag. Wat is nu wel of niet verstandig? En op welke vlakken kunnen we de regels wel of niet met een korrel zout nemen?[9] Bovenop al die vragen bestaat nog altijd de onzekerheid over hoelang dit nog gaat duren.[10]
Onzekerheid over de financiële toekomst
Natuurlijk is er ook een groep mensen financieel zwaar getroffen door de lockdown. Financiële zorgen zijn onder normale omstandigheden al stressvol genoeg. In een wereld die op zijn kop lijkt te staan, is het echter extra lastig met deze bestaansonzekerheid om te gaan.[11]
Een gebrek aan betekenisgeving
Veel activiteiten die we nu eenmaal moeten doen geven ons leven ook betekenis. Zo bereiden we een lekker etentje voor door samen met onze partner de ingrediënten te halen. En tijdens het ommetje met de hond kletsen we bij met alle buren. Als gevolg van de lockdownmaatregelen zijn die activiteiten puur functioneel geworden.[12]
Symptomen psychische problematiek
- concentratie- en slaapproblemen
- verveling
- een gevoel van (emotionele) eenzaamheid
- een gevoel van uitzichtloosheid
- relatieproblemen
- problemen rondom identiteit en zingeving
- angst
- depressieve gevoelens
Meest en minst kwetsbare bevolkingsgroepen
Door het gefaseerd uitrollen van het vaccinatiebeleid zijn we ons maar al te goed bewust van de bevolkingsgroepen die fysiek het meeste risico lopen: ouderen, mensen met overgewicht, (chronisch) zieken en het zorgpersoneel in de frontlinies. Maar wie zijn er mentaal het kwetsbaarst? De fysieke en mentale risicogroepen blijken niet met elkaar overeen te komen.
Ouderen en chronisch zieken
Uit een interessant onderzoek van de Universiteit Gent blijkt dat 65-plussers en chronisch zieken het minst onder de lockdownmaatregelen te lijden hebben. Alhoewel deze groepen vanwege hun gezondheid vaak het angstigst zijn, kunnen zij beter omgaan met de (eventueel zelfopgelegde) quarantaineregels. Het onderzoek suggereert dat dit komt omdat ouderen en chronisch zieken door hun lichamelijke conditie vaak al eerder afscheid hebben moeten nemen van bepaalde activiteiten en al langer in (relatief) isolement leven.[13]
Jongeren
Gek genoeg heeft de bevolkingsgroep die statistisch de meeste kans heeft er met wat griepverschijnselen vanaf te komen vanuit psychologisch perspectief het meest last van het coronavirus: jongeren. Epidemiologisch onderzoek wereldwijd heeft dit aangetoond.[14] Volgens een onderzoek van het Trimbos-instituut, het RIVM en GGD GHOR Nederland gaat het met name om studenten aan het hbo en de universiteit. Tijdens de derde coronagolf gaf maar liefst 51 procent van de 28.000 ondervraagde studenten aan psychische klachten te hebben.[15]
Jongeren hoeven dus weliswaar niet direct te vrezen voor hun leven, maar hebben wel in relatief grote mate last van de gevolgen van de quarantainemaatregelen. De toename in stressgerelateerde klachten is direct in verband te brengen met ‘lockdowngerelateerde factoren’. Denk hierbij aan een stressvolle thuissituatie en een gebrek aan structuur. Ook bleek uit dit onderzoek dat het online onderhouden van sociale contacten – iets wat jongeren over het algemeen van nature beter afgaat dan andere bevolkingsgroepen – het gemis van persoonlijk contact niet kan compenseren.[16]
Mensen die al psychische klachten hadden
Mensen met bestaande psychische klachten hadden ook voor de coronacrisis vaak al moeite met het leggen en onderhouden van sociale contacten. Zonder de mogelijkheid naar een dagbesteding te gaan, vrijwilligerswerk te doen of zich bij een club of vereniging aan te sluiten, raakt deze groep mensen nog meer geïsoleerd dan andere groepen.[17]
Deze groep loopt door de coronacrisis dan ook het risico op blijvende psychologische gevolgen, aldus het zevende coronaonderzoek van MIND. Wanneer het aantal besmettingen en de daaropvolgende maatregelen toeneemt, nemen ook de klachten van deze groep toe. Maar nu volgt de crux: wanneer de maatregelen weer worden versoepeld, nemen de psychische klachten niet met evenredige snelheid af.[18]
Ondersteuning van een psycholoog tijdens corona
‘Veerkracht’ is het sleutelwoord in tijden als deze. Mentaal veerkrachtige mensen beschikken namelijk over verschillende manieren om op productieve wijze op verandering, angst en onzekerheid te reageren. Ze nemen bijvoorbeeld even de tijd voor zichzelf, zoeken steun bij anderen, focussen op gezonde gewoonten of laten de boel juist even de boel. Weinig veerkrachtige mensen slaan vaak door in één van die reacties, waardoor die haar doel – mentale veerkracht – voorbijschiet.[19]
Therapie tijdens de coronapandemie
Gelukkig is mentale veerkracht iets wat je kunt leren. In therapie met een psycholoog leer je waar bij jou de pijnpunten liggen. Welke gedachten en gedragingen helpen je bijvoorbeeld niet verder? Waar kan je meer of juist minder van doen? Hoe haal je jezelf uit een negatieve spiraal? Een psycholoog kan je helpen:
- een positieve mindset te creëren
- negatieve gedachtenpatronen te doorbreken
- angstklachten en gevoelens van onzekerheid te verminderen
- praktische verbeteringen te implementeren
- met verdriet en rouw om te gaan
- en nog veel meer
Onze online psychologen maken altijd eerst uitgebreid kennis met je om daarna een behandelplan op maat op te stellen.
Omgaan met psychologische gevolgen coronavirus
Online therapie is een uitstekende manier om in deze tijd mentaal gezond en veerkrachtig te blijven. Daarnaast kunnen deze tips je helpen betekenis te geven aan de dagen:
- Breng structuur in de dagen aan. Je wordt misschien niet om negen uur op kantoor of in de collegezaal verwacht, maar hou toch maar zoveel mogelijk die structuur aan. Neem pauze wanneer je anders ook pauze zou nemen en werk geen avonden door. Daarmee voorkom je een verwarrende en vermoeiende mengelmoes van werk/studie en privé.
- Maak van ‘zelfzorg’ een prioriteit. Een dagje ongedoucht in joggingbroek achter je laptop kruipen is best lekker, maar maak er geen gewoonte van. Zorg er daarentegen voor dat je het gros van de dagen gewoon doucht, normale kleding aantrekt, een gezonde maaltijd kookt, et cetera.
- Kijk uit met social media en het nieuws. Vanwege het wegvallen van een druk sociaal leven brengen veel mensen ongezond grote hoeveelheden tijd door op social media en nieuwswebsites. Al die ontwikkelingen, meningen, interpretaties, doemscenario’s en tegenstrijdigheden vreten energie en zorgen voor verwarring. Check het nieuws op gezette tijden en laat het dan los.
- Stel doelen. Die carrièreswitch staat wellicht op losse schroeven. En of jullie van de zomer een mooie reis kunnen maken is ook nog maar de vraag. Maar je kan jezelf ook een doel voor de dag of week stellen.
‘Betekenisvol de dag doorkomen is een primaire levensbehoefte.’[21]Jaap van der Stel
Een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek
Onze professionele online psychologen staan indien nodig direct voor je klaar. Wij koppelen je aan de hand van jouw verhaal, hulpvraag, voorkeuren en behoeften aan een psycholoog die bij jou past. Neem daarom gerust contact met ons op voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Veelgestelde vragen over de psychologische gevolgen van corona
Wat zijn de psychologische gevolgen van het coronavirus?
Het coronavirus heeft verschillende psychologische gevolgen, zoals angst voor besmetting en sociaal isolement. De lockdownmaatregelen hebben echter indirect ook gezorgd voor problemen rondom structuur, zingeving en identiteit. Ook kampen velen met relatieproblematiek, een gevoel van uitzichtloosheid en eenzaamheid.
Kan ik voor psychische problemen door corona naar een psycholoog?
Vanuit psychologisch perspectief zijn we allemaal met het coronavirus besmet. Veel mensen ondervinden namelijk inmiddels de psychologische gevolgen van het coronavirus. Door middel van therapie leer je de mentale veerkracht op te bouwen om met deze onzekere tijden om te gaan.
Hoe helpt therapie bij psychologische problemen door corona?
Psycholoog op Afstand stelt een behandeling op maat voor je op. Zo kan bijvoorbeeld gewerkt worden aan het doorbreken van gevoelens van angst, verdriet, eenzaamheid of depressie. Vaak bevat de therapie ook een praktisch aspect, zoals het implementeren van nieuwe, gezonde gewoonten. Het doel is dat jij ook in deze tijd weer lekker in je vel komt te zitten.
