ADHD doet zich in de meeste gevallen voor gedurende de kindertijd, maar 2,5 % kampt hier in het volwassen leven nog steeds mee. Meer verantwoordelijkheden, en daarmee verwachtingen, gaan hand in hand met het ouder worden. In de huidige samenleving zijn planning en punctualiteit dan ook niet meer weg te denken. Zo verwacht jouw werkgever dat je op tijd bent, taken binnen een bepaalde tijd afrondt en zijn afspraken en deadlines hem ook niet vreemd.
Hier is veel planning voor nodig en het uitvoeren daarvan is daarbij essentieel. Volwassenen met ADHD raken dan ook, bij dit onderdeel, regelmatig in de knoop. Door deze onmisbare ‘planningsnood’ en de toenemende ‘druk’ die daarbij wordt ervaren, worden deze volwassenen regelmatig geconfronteerd met de uitdagingen van deze functiebeperking. Wat zijn deze uitdagingen precies? En hoe kun je deze te lijf gaan, kan dit ook zonder Ritalin?
Wat is ADHD eigenlijk?
Het is allereerst van belang om te begrijpen wat ADHD eigenlijk inhoudt. Het is een neurologische ontwikkelingsstoornis die staat voor Attention Deficit/Hyperactivity Disorder. De oorzaak van ADHD is nog niet helemaal bekend, maar mensen met een dergelijke diagnose hebben een consistent patroon van aandachtstekort en/of hyperactiviteit en impulsiviteit die zorgen voor een beperking in het functioneren op meerdere gebieden in hun leven zoals werk, studie, huishouden en relaties. Deze kernsymptomen kunnen verschillende kenmerken hebben en in verschillende combinaties tot uiting komen.
Verschillende typen ADHD
Zo staan er bij het eerste type hyperactiviteit en impulsiviteit en de uitingen hiervan op de voorgrond. Bij het tweede type is dit juist aandachtstekort en komen hyperactiviteit en impulsiviteit in mindere mate of niet voor. Dit type staat ook bekend als ‘ADD’. Het derde type is het gecombineerde type en hierbij is er sprake van, zoals de naam al zegt, een combinatie van hyperactiviteit/impulsiviteit en aandachtstekort.
Kenmerken aandachtstekort
- taken niet afronden
- moeite met langdurig concentratie behouden
- moeite met luisteren
- moeite met organiseren van taken en activiteiten
- vermijden van taken die mentale inspanning vereisen
- kwijtraken van spullen
- snel afgeleid door irrelevante stimuli en/of gedachten
- vergeetachtigheid
Kenmerken hyperactiviteit en impulsiviteit
- friemelen en tikken met handen of voeten
- rusteloosheid
- moeite met in stilte deel te nemen aan activiteiten
- moeite met stilzitten
- veel praten
- antwoorden, ook als de vraag nog niet is afgerond
- niet op je beurt kunnen wachten
- anderen onderbreken
De effectiviteit van medicatie
Naast de vele onderzoeken naar de werking van medicatie bij kinderen, zijn er heel wat onderzoeken waaruit blijkt dat de symptomen: hyperactiviteit, impulsiviteit en aandachtstekort, ook bij volwassenen door medicatie verminderd kunnen worden. Om deze reden wordt het in meerdere Europese landen en de Verenigde staten als eerstelijns behandeling aangeboden.
Er zijn diverse stimulerende middelen die bepaalde delen van de hersenen activeren die zo de aandacht en stemming kunnen verbeteren en impulsiviteit verminderen. De meeste mensen zullen meteen denken aan het werkende stofje Methylfenidaat, ook bekend als ‘Ritalin’. Dat komt, omdat dit middel de meest gangbare is die wordt voorgeschreven. In de gevallen dat deze stof niet de gewenste werking heeft voor iemand, kan er echter ook andere medicatie worden voorgeschreven, zoals Dexamfetaminesulfaat. Deze stof heeft weliswaar een andere, maar vergelijkbare werking.
Het gebruik van medicatie wordt regelmatig gecombineerd met coaching en/of psychoeducatie. De reden hiervoor is dat deze combinatie bij elke vorm van behandeling voor het overgrote deel van de mensen het meest effectief blijkt te zijn (Philipsen et al., 2015). Dit komt met namen door de verhoogde concentratie (en motivatie) die ertoe leidt dat zo’n behandeling succesvol wordt afgerond.
Zes manieren om de uitdagingen van ADHD zónder medicatie te verlichten
Het kan natuurlijk zo zijn dat je liever geen medicatie gebruikt bij het behandelen of verminderen van de symptomen van ADHD. Dit kan komen, omdat je last hebt van ongewenste bijwerkingen zoals verminderde eetlust, gewichtsverlies en/of slapeloosheid. Ook kan een zekere scepsis je weerhouden om het gebruik van medicijnen te overwegen of je hebt simpelweg een voorkeur voor een non-medicamenteuze behandeling. Mocht je onder één van deze categorieën vallen, zijn er diverse alternatieven mogelijk.
1. Coaching
Het inzetten van coaching alleen zal wellicht de problemen die bij ADHD komen kijken niet in zijn geheel oplossen, maar het dient wel een belangrijk praktisch doel. Met coaching kunnen volwassenen immers op weg worden geholpen bij het op orde brengen van de dagelijkse gang van zaken. Dit gebeurt d.m.v. het stellen van doelen en een planning maken op het gebied van huishouden, werk, studie en overige verplichtingen. Hierbij is het essentieel dat je manieren vindt om je hieraan te houden.
2. Psychoeaducatie
Met psychoeducatie kan je worden voorgelicht en geïnformeerd over ADHD als functiebeperking, de passende behandeling, de mogelijke impact die dit kan hebben op jouw leven en hoe je daarmee het beste kan omgaan. Het leren begrijpen waarom bepaalde dingen, zoals plannen en op tijd komen, voor jou net iets moeilijker kunnen zijn dan voor een ander, is immers essentieel voor de omgang met de symptomen.
3. Praten met een psycholoog
Een of meerdere gesprekken met een psycholoog over de betekenis wat ADHD in jouw leven, kan zeker een meerwaarde hebben. ADHD kan zó centraal staan dat het negatieve feedback oproept in jouw omgeving. De regelmatige confrontaties met bepaalde tekortkomingen kunnen op deze manier tot een laag zelfbeeld leiden. Bovendien zijn er velen die ook last hebben van andere stoornissen, naast ADHD. Daarnaast kan een psycholoog je goed helpen/ondersteunen hoe om te gaan met je AD(H)D-klachten. Doordat de laatste jaren veel onderzoek is gedaan naar ADHD is er ook veel bekend over wat helpt. Een psycholoog kan je hierbij begeleiden.
4. Cognitieve gedragstherapie (CGT)
Deze kortdurende therapie is een vorm van psychotherapie, hierbij staat het voeren van gesprekken ook centraal. Het einddoel is het veranderen van ongewenste en/of dysfunctionele gedragspatronen. Hierbij staat het bevragen van (negatieve) gedachtes en emoties in door jou zelfgekozen situaties centraal.
Dit betekent dat er wordt stilgestaan bij terugkerende gedragingen, en dus ook reacties, die verandering behoeven. Zo kan er per situatie en/of gedrag worden gekeken naar de emoties en automatische gedachten die je hebt in die specifieke situatie. Vervolgens wordt dit uitgedaagd doordat je zelf, met behulp van een psycholoog, na gaat waarom de emotie die je ervaart daarbij zo sterk was en of er mogelijk andere manieren zijn om daarmee om te gaan dan je momenteel gewend bent.
In het leven van veel volwassenen met ADHD zitten veel vastgeroeste gedragspatronen. Dit zijn manieren die je door de jaren heen hebt geleerd om met bepaalde moeilijkheden en dingen in het leven om te gaan. Het kan dan ook heel lastig zijn om deze patronen te veranderen en bepaalde gewoontes af te leren.
Daarnaast kan de (vaak negatieve) feedback van de omgeving het gevoel geven dat je regelmatig tekortschiet en kan dan ook voor veel frustratie en negatieve gedachten zorgen. De druk die hierbij vaak ervaren wordt, kan leiden tot ruzie met een partner, collega of andere mensen in de omgeving.
5.Mindfulness
Mindfulness is jouw aandacht bewust richten op zowel interne als externe ervaringen. Waar interne ervaringen, gedachten, emoties en lichamelijke sensaties zijn kun je externe ervaringen zien als dingen die juist buiten mensen zelf plaatsvinden, zoals bepaalde gebeurtenissen.
Onderzoek naar de effectiviteit van mindfulness bij het verminderen van ADHD symptomen, met name op de lange termijn, staat nog in de kinderschoenen. Zylowska, Ackerman, Yang et al. lieten in 2008 als één van de eersten zien hoe op mindfulness gebaseerde behandelingen een rol konden speelden bij het verminderen van ADHD symptomen. De diverse onderzoeken die volgen hebben hierop voort geborduurd.
Zo toont Janssen et al. (2018) aan dat er aanwijzen zijn op de mogelijke verbetering van het reguleren van de aandacht en het ontwikkelen van een andere, meer behulpzame houding ten op zichtte van ADHD symptomen.
Dit betekent allereerst dat je door mindfulness mogelijk meer controle zou kunnen krijgen over waar je jouw aandacht op richt en hoelang je deze vasthoudt. Dit zou dan ook kunnen helpen bij het omgaan met de symptomen van ADHD. Bij het laatste richt je je dan vooral op accepteren van bepaalde negatieve emoties.
6.Combinatie Mindfulness en cognitieve gedragstherapie
MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy) is een combinatie van cognitieve gedragstherapie (CGT) en Mindfulness en wordt normaal gesproken in groepsverband aangeboden aan volwassenen met ADHD.
Positief aan de slag met je ADHD!
Wij hebben verschillende psychologen in ons team die gespecialiseerd zijn in ADHD (en ook in ADD). Zij gaan graag met je in gesprek om te bespreken hoe je kan omgaan met de hindernissen die ADHD met zich mee brengt. Er zijn de laatste jaren steeds meer technieken ontdekt waardoor je minder last hoeft te ervaren van ADHD (of ADD). En wist je dat er ook meer en meer aandacht is voor de positieve kant ervan? Zo is er een lange lijst te noemen van succesvolle ondernemers, sporters en muzikanten die de ‘extra energie’ hebben geleerd te kanaliseren en het juist in positieve zin gebruiken om te ‘performen’. Ook hier kan een psycholoog van ons team je bij ondersteunen.
Al onze online (Gz-)psychologen zijn breed ervaren, universitair opgeleid en/of BIG-gecertificeerd. Hierdoor bieden wij hoogwaardige online psychologische hulp van Oregon tot Kuala Lumpur of gewoon in Nederland. Waar, wanneer en hoe jij maar wilt (bv via Facetime, Skype, Whatsapp, chat of email). Zolang je beschikt over internet kun je gebruik maken van onze diensten.
Start vandaag nog met een gratis kennismakingsgesprek en ontdek of online therapie bij jou past!
Ook kun je een bericht sturen naar info@psycholoogopafstand.nl
Deze blog is geschreven door Tal van den Berg.
