Met de een na de ander het bed in duiken, elke dag porno kijken of er misschien wat dubieuze seksuele fantasieën op nahouden… Misschien ben je gewoon een heel seksueel persoon, met een hoger dan gemiddeld libido. Maar misschien is er meer aan de hand. Want wat als je elk moment van de dag bezig bent met seks? En seks problematisch wordt? Er bestaat wel degelijk zoiets als een ‘seksverslaving’ – in psychologische termen ook wel ‘hyperseksualiteit’ genoemd. Wanneer ben je hyperseksueel en wanneer is het problematisch genoeg ervoor in behandeling te aan?
Wat is een seksverslaving?
Net zoals dat voor elk genotsmiddel geldt – denk aan alcohol en drugs, maar ook suiker en eten in z’n algemeenheid – is ook seks sterk verslavend.[1] Seks zorgt voor een dopamineboost en een ontlading van stress, en het kan ook nog eens je eigenwaarde flink opkrikken. Logisch dus, als je er wel pap van lust. Maar de behoefte aan seks kan ook uit de hand lopen – en dan is er iets meer aan de hand.
Definitie seksverslaving
Seksverslaving is niet expliciet opgenomen in de DSM-5 (de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: het wereldwijd gebruikte handboek voor psychiatrische aandoeningen). Er bestaat dus geen officiële definitie of diagnose van seksverslaving. Dat is tot groot ongenoegen van veel psychiatrisch hulpverleners,[2] want volgens seksuologen komt de verslaving aan seks steeds vaker voor – zowel bij mannen als vrouwen en bij alle leeftijden.[3] Seksuologen spreken in de praktijk van een seksverslaving of hyperseksualiteit als je zoveel met seks bezig bent dat het negatieve gevolgen heeft voor je dagelijks functioneren.
Seks als obsessie
Overigens is veel seks hebben of veel masturberen geen voorwaarde voor de diagnose van seksverslaving. Alhoewel de meeste seksverslaafden wel veel tijd besteden aan seks, gaat het eerder om de vraag in hoeverre seks een obsessie is geworden. Er zijn genoeg mensen met een hoog libido of een grote seksdrive die daar heel prima mee kunnen leven en er vooral veel plezier aan beleven. Maar zodra je obsessief bezig bent met seks en je gedachten en gedrag met betrekking tot seks negatieve gevolgen hebben, spreken we van een verslaving. Dat kan ook het geval zijn als je gemiddeld genomen helemaal niet veel seksueel actief bent.[4]
“Seksverslaving is het vastzitten in een repeterend gedragspatroon dat de betrokkene wel wil, maar niet kan veranderen, terwijl het patroon tot overwegend negatieve consequenties leidt voor de persoon zelf of de omgeving.”[5]
Seks als copingmechanisme
Het is an sich natuurlijk niet zo’n probleem om seks te gebruiken om je beter te voelen. Wie heeft er niet ooit eens aan een break-up to make-up gedaan? Goedmaakseks is vaak juist zo lekker omdat het je van de negatieve gevoelens na een break-up of ruzie af helpt. En ja, seks helpt je ook te ontspannen en kan je flink wat zelfvertrouwen geven. Het wordt echter een probleem als seks een heus copingmechanisme wordt: de enige manier om je beter te voelen over jezelf. Net als het geval is als je alcohol of drugs als copingmechanisme gebruikt, voel je je in dit geval na afloop vaak juist slechter. Seks doet je negatieve emoties niet zomaar verdwijnen en, sterker nog, je gedrag kan zulke negatieve gevolgen hebben dat je jezelf alleen maar verder in de problemen helpt.[6]
Hoe ontstaat een seksverslaving?
Alhoewel het niet helemaal duidelijk is hoe een seksverslaving ontstaat, komt de aandoening wel vaak voor in combinatie met andere psychische problemen, zoals andere verslavingen, depressie en angst, trauma en een negatief zelfbeeld.
Trauma met seks
Veel seksverslaafden hebben op een bepaalde manier een traumatische ervaring met seks gehad. Dit kan de vorm hebben aangenomen van seksueel geweld, misbruik of andersoortige ervaringen met abnormaal seksueel gedrag. Maar het kan ook simpelweg te maken hebben met een strenge opvoeding, waarin geen plaats was voor seksuele voorlichting en waarin seks als taboe, ongepast, vies of onzedig werd beschouwd.[7] Voorbeelden van trauma met betrekking tot seks zijn:[8]
- een strenge opvoeding waarin het onderwerp seks werd vermeden
- emotionele verwaarlozing of geweld in het gezin of in vroege relaties
- als tiener buitengesloten zijn geweest op sociaal en seksueel gebied
- een abrupte (in plaats van geleidelijke) kennismaking met seks
Emotiedisregulatie
Emotiedisregulatie komt eveneens veel voor bij mensen met een seksverslaving. In Jip-en-Janneketaal betekent dit dat je niet goed met (vooral negatieve) emoties of problemen in je leven om kunt gaan en daardoor op zoek gaat naar manieren om eraan te ontsnappen. Waar de één z’n toevlucht tot de fles zoekt, zoek jij je heil misschien in seks om maar niet aan deze problemen of emoties te hoeven denken en je minder rot te voelen. Omdat het gedrag van seksverslaafden vaak juist voor nieuwe problemen zorgt of gevoelens van schaamte oproept, leidt dit vaak tot een vicieuze cirkel, waarin nieuwe negatieve emoties weer worden onderdrukt met meer seks. En dat patroon is uiterst lastig te doorbreken.[9]
Lage eigenwaarde
Veel seksverslaafden gebruiken seks ten slotte als manier om zich beter te voelen over zichzelf. Als een ander intiem met je wil zijn, moet dat wel wat over jou zeggen, toch? Seks, aandacht, liefde en eigenwaarde worden op die manier met elkaar verward.
“Ik wist niet wat liefde was. Dat heb ik van huis uit niet meegekregen. Ik dacht dat die mannen me leuk vonden en was verslaafd aan hun aandacht.”[10]
Voormalig seksverslaafde Lisa (32)
Wat zijn de symptomen van hyperseksualiteit?
Een seksverslaving is te herkennen aan de volgende symptomen en gedragingen:[11]
- Je besteed veel tijd aan seks(uele activiteiten), zoals seks met verschillende bedpartners, prostitueebezoek, porno kijken, masturberen, erotisch chatten of simpelweg overmatig fantaseren over seks.
- Je gebruikt seks om met negatieve gedachten of problemen om te gaan of die tijdelijk weg te drukken.
- Je hebt geen controle over je seksuele gedrag, ondanks negatieve gevolgen. Je gaat vreemd, houdt je bezig met seks wanneer dat niet gepast is (zoals op werk), je vertoont seksueel grensoverschrijdend gedrag of pleegt strafbare feiten.
Wat zijn de gevolgen van een seksverslaving?
Net als bij andere verslavingen heeft een seksverslaving vaak een progressief verloop. Als het onbehandeld blijft, worden de symptomen steeds een beetje erger – en de gevolgen ook. Veel seksverslaafden vervreemden zich van hun partner, gezin, vrienden en kennissen en raken in een sociaal isolement. Die gevolgen gaan hand in hand met symptomen van depressie en angst, die de verslaving alleen maar meer voeden. Veel mensen die hulp inschakelen voor een seksverslaving hebben dan ook het gevoel zich compleet in de verslaving te hebben verloren.
Hoe wordt een seksverslaving behandeld?
Seks is op zichzelf al een taboeonderwerp, laat staan seksverslaving. Veel mensen zoeken uit schaamte geen hulp. Zonde, want een seksverslaving is goed te behandelen – en wellicht niet op de manier waarop jij denkt. Misschien ben je bang dat een seksuoloog je gaat vertellen dat je nooit meer seks mag hebben, zoals een alcoholist geen alcohol meer in huis mag halen. Maar de behandeling van een seksverslaving zit iets anders in elkaar dan de behandeling van andere soorten verslavingen.
Drie onderdelen behandeling seksverslaving
In plaats van te focussen op symptoombestrijding (minder met seks bezig zijn), richt de behandeling van seksverslaving zich grotendeels op drie andere facetten:
- De eigenwaarde vergroten: omdat veel seksverslaafden seks gebruiken als middel om zich beter te voelen over zichzelf, is het vergroten van de eigenwaarde een krachtige tool om de behoefte aan seks te verminderen.[12]
- Onderliggende problemen behandelen: wanneer de seksverslaving gepaard gaat met emotiedisregulatie, depressie, angst of trauma, is het bijzonder effectief om met die onderliggende problemen aan de slag te gaan. Soms is de seksverslaving namelijk zelf een symptoom van al die onderliggende problemen – een symptoom dat weer kan verdwijnen als je het probleem bij de kern aanpakt.[13]
- Zelfsturend vermogen vergroten: door meer inzicht te creëren in gedachte- en gedragspatronen, herkennen seksverslaafden hun triggers steeds beter, waardoor het eenvoudiger wordt bepaalde destructieve (gedrags)patronen te doorbreken.[14]
Individueel of met partner
De behandeling van een seksverslaving is in principe een individueel traject. Maar als je een partner hebt, is het erg nuttig die – in elk geval deels – bij de therapie te betrekken. Veel van onze seksuologen zijn ook relatietherapeuten en weten de behandeling dus goed aan te passen op zowel een individuele setting als partnersetting. Het is soms ook verstandig voor de partner om zelf ook in individuele therapie te gaan.[15] De seksverslaving van een geliefde heeft, eenmaal aan het licht gekomen, vaak een enorme impact op de partner en de relatie. Therapie kan voorkomen dat het tot een relatiebreuk leidt.
Online in therapie voor seksverslaving
Bij Psycholoog op Afstand begrijpen we als geen ander dat de stap naar een psycholoog geen eenvoudige is. Zeker niet als de onderwerpen die besproken moeten worden zo persoonlijk zijn. Door therapie online aan te bieden, verlagen we die drempel aanzienlijk. Je kunt bij ons terecht voor professionele therapie met gediplomeerde en ervaren (gz-)psychologen, seksuologen en relatietherapeuten, maar dan gewoon vanuit huis.
Zo als jij wilt
Op basis van een kosteloos en geheel vrijblijvend intakegesprek koppelen we je aan een seksuoloog die ruim ervaring heeft met waar jij mee dealt. En de gesprekken met die seksuoloog verlopen zo als jij maar wilt. Als je liever niet videobelt, kan je ook normaal bellen, e-mailen of zelfs chatten. Een wachtlijst hebben we bovendien niet; want wie eindelijk de stap durf te zetten, moet ook meteen geholpen kunnen worden, vinden wij. Vul hieronder je gegevens in en onze aanmeldcoördinator neemt zo snel mogelijk contact met je op.
FAQ
Hoe weet je of je seksverslaafd bent?
Een hoog libido of grote seksdrive betekenen niet automatisch dat je seksverslaafd bent. We spreken pas van een verslaving als je obsessief bezig bent met seks en je gedachten en gedrag met betrekking tot seks negatieve gevolgen hebben.
Kan je genezen van een seksverslaving?
Net als elke andere verslaving heeft een onbehandelde seksverslaving een progressief verloop; het wordt vaak steeds erger. Gelukkig is therapie bij een seksverslaving erg effectief. Meestal focust de therapie niet zozeer op symptoombestrijding, maar op zaken die ermee verband houden, zoals het vergroten van de eigenwaarde en een betere emotieregulatie.
Wat als je partner seksverslaafd is?
De seksverslaafde van een geliefde heeft een enorme impact op de partner, de relatie en misschien wel het hele gezin. Seksverslaving is in therapie goed te behandelen en alhoewel het hier om individuele therapie gaat, is het bijzonder effectief de partner daar deels bij te betrekken. Ook is het soms verstandig als partner zelf individueel in therapie te gaan.
Bronnen
[1] Verslavingszorg Noord Nederland. (21 januari 2021). ‘Ook seks hoort bij een leven na (of met) verslaving’. Via: vnn.nl.
[2] Drew. A. Kingston. (2018). ‘Hypersexuality: fact or fiction?’ In: The Journal of Sexual Medicine 15(5), pp. 613-615.
[3] Verslavingszorg Noord Nederland. (z.d.). ‘Seksverslaving en behandeling’. Via: vnn.nl; Roxanne Vis. (15 januari 2020). ‘Lisa (32) was verslaafd aan seks: “Ik leidde jarenlang een dubbelleven”’. RTL Nieuws. Via: rtlnieuws.nl.
[4] U-center. (9 juli 2023). ‘Seksverslaving’. Via: u-center.nl; G. van Zessen. (januari 2011). ‘Seksverslaving: een behandelaanpak gebaseerd op het begrip eigenwaarde’. In: GZ-psychologie 1, pp. 10-15.
[5] G. van Zessen. (januari 2011). ‘Seksverslaving: een behandelaanpak gebaseerd op het begrip eigenwaarde’. In: GZ-psychologie 1, pp. 10-15.
[6] Drew. A. Kingston. (2018). ‘Hypersexuality: fact or fiction?’ In: The Journal of Sexual Medicine 15(5), pp. 613-615.
[7] U-center. (9 juli 2023). ‘Seksverslaving’. Via: u-center.nl
[8] G. van Zessen. (januari 2011). ‘Seksverslaving: een behandelaanpak gebaseerd op het begrip eigenwaarde’. In: GZ-psychologie 1, pp. 10-15.
[9] P. Leusink, G. Borst, & Y. Merkies. (2023). ‘Hyperseksualiteit’. In: Seksuele problemen: diagnostiek en behandeling. Springer Nature; Drew. A. Kingston. (2018). ‘Hypersexuality: fact or fiction?’ In: The Journal of Sexual Medicine 15(5), pp. 613-615.
[10] Roxanne Vis. (15 januari 2020). ‘Lisa (32) was verslaafd aan seks: “Ik leidde jarenlang een dubbelleven”’. RTL Nieuws. Via: rtlnieuws.nl.
[11] Verslavingszorg Noord Nederland. (z.d.). ‘Seksverslaving en behandeling’. Via: vnn.nl; U-center. (9 juli 2023). ‘Seksverslaving’. Via: u-center.nl; Drew. A. Kingston. (2018). ‘Hypersexuality: fact or fiction?’ In: The Journal of Sexual Medicine 15(5), pp. 613-615.
[12] Verslavingszorg Noord Nederland. (z.d.). ‘Seksverslaving en behandeling’. Via: vnn.nl.
[13] Idem; U-center. (9 juli 2023). ‘Seksverslaving’. Via: u-center.nl.
[14] G. van Zessen. (januari 2011). ‘Seksverslaving: een behandelaanpak gebaseerd op het begrip eigenwaarde’. In: GZ-psychologie 1, pp. 10-15.
[15] Idem.
